Proces diagnozowania autyzmu jest skomplikowany i wymaga ścisłej współpracy ze strony specjalistów różnych dziedzin m.in. z zakresu psychologii klinicznej, psychiatrii, medycyny, pedagogiki specjalnej oraz terapii zajmującej się zaburzeniami mowy.
Na czym polega i jakie kroki powinni podjąć rodzice zaniepokojeni rozwojem dziecka?
W przypadku niektórych zaburzeń rozwoju, np. porażenia mózgowego czy zespołu Downa rodzice odbierają widoczne i oczywiste sygnały świadczące o stanie ich dziecka już od momentu jego narodzin. I choć większość z nich nie zetknęła się wcześniej z tego typu diagnozą, to dramatyczna prawda oraz potencjalne możliwości pociechy określone zostają już na samym starcie rodzicielstwa. Sytuacja wygląda inaczej u dzieci autystycznych...
Początkowo ich stan może być wyjaśniany takimi przyczynami jak: wada słuchu, zaburzenia mowy, opóźnienie w rozwoju, nieodpowiednie wychowanie oraz trudny temperament.
A przecież im wcześniejsze zdiagnozowanie autyzmu, tym lepsze prognozy funkcjonowania zarówno dla dziecka, jak i jego rodziny.
Jakie kroki powinni podjąć zaniepokojeni rodzice?
Większość rodziców zaniepokojonych nieprawidłowym rozwojem swoich dzieci zgłasza się najpierw do lekarza pierwszego kontaktu. Niestety bardzo często pomoc ogranicza się wyłącznie do opinii, że dziecko wolniej się rozwija i że z czasem wszystko się ustabilizuje oraz wyrówna. Niektórzy lekarze wskazują wprawdzie na opóźnienia w rozwoju, jednakże wyjaśnienie przyczyn proponują odsunąć w czasie, bowiem starsze dziecko jest po prostu łatwiej zbadać. W ten oto sposób dla rodziców rozpoczyna się bolesny proces poszukiwania przyczyn stanu zdrowia i zaobserwowanych deficytów dziecka.
Pierwszym źródłem specjalistycznej pomocy powinny być poradnie pediatryczne lub też psychologiczno-pedagogiczne. Ich głównym celem jest rozpoznanie u dzieci różnych zaburzeń rozwoju, diagnoza, zakwalifikowanie ich do odpowiednich form kształcenia specjalnego oraz przedstawienie dalszych zaleceń w pracy z pociechą. W poradniach dziecko poddawane jest badaniom psychologicznym i pedagogicznym określającymi potencjalne możliwości i deficyty dziecka (np. badanie ilorazu inteligencji, obserwacja dziecka, wywiad z rodzicami). Jeżeli zachodzi taka potrzeba dziecko kierowane jest również na badania medyczne (np. neurologiczne, okulistyczne, audiologiczne, ortopedyczne, laryngologiczne), logopedyczne oraz psychiatryczne.
Według ICD-10 (Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych) diagnoza autyzmu wczesnodzięcięcego obejmuje grupę trzech symptomów w zakresie następujących obszarów:
- jakościowego upośledzenia umiejętności wchodzenia w interakcje społeczne
- jakościowego upośledzenia w porozumiewaniu się
- wyraźnie ograniczonego repertuaru sztywnych i powtarzających się wzorców zachowań, zainteresowań i aktywności.
Na czym polegają i jak je rozpoznać?
Kontakty międzyludzkie autystycznego dziecka
Jakościowe upośledzenie w zakresie interakcji społecznych polega przede wszystkim na braku umiejętności nawiązywania oraz podtrzymywania satysfakcjonujących kontaktów międzyludzkich. Wprawdzie autystyczne dzieci okazują swoje emocjonalne przywiązanie do rodziców i opiekunów, jednakże nie odwzajemniają uczuć w sposób oczekiwany społecznie. Brak empatii, podzielności uwagi, zainteresowania światem społecznym, umiejętności podzielania czyichś uczuć oraz interpretowania gestów innych osób zwiększa poziom frustracji rodziców oraz najbliższego otoczenia.
W przypadku dzieci autystycznych wyraźnie osłabione są również środki komunikacji pozawerbalnej takie jak np. kontakt wzrokowy, mimika twarzy oraz gesty ciała. Dla większości rodziców, nieobecne spojrzenie ich dziecka, potęguje u nich poczucie odrzucenia oraz osamotnienia. Podstawowe reguły społeczne dla autystycznych dzieci są trudne do zrozumienia, dlatego też ograniczają one swoje kontakty z rówieśnikami i światem dorosłych.
Dziecko ma problemy z mową
Drugą grupą symptomów służących do diagnozy autyzmu jest jakościowe upośledzenie w zakresie porozumiewania się. Wiążą się one z nieumiejętnością wykorzystania języka w odpowiedni sposób. Większość dzieci autystycznych po prostu nie potrafi posługiwać się nim tak, aby wyrażać i komunikować swoje myśli i uczucia. Co więcej, występują również problemy z poprawnym użyciem gramatyki, specyficzna i powtarzająca się mowa, zaburzenia rytmu i tonu wypowiedzi.
W przypadku dzieci autystycznych jednym z najbardziej uderzających przykładów ich trudności w porozumiewaniu się są tzw. echolalia natychmiastowe lub odroczone. Echolalia polegają na powtarzaniu przez dziecko bezsensownych dźwięków, zwrotów wypowiedzianych przez inne osoby lub też wymyślonych słów. Przykładem echolalii natychmiastowych jest powtarzanie przez dziecko słów właśnie usłyszanych, np.: mama pyta się "idziemy na plac zabaw?", a dziecko odpowiada to samo "idziemy na plac zabaw". Z kolei echolalia odroczone pojawiają się jakiś czas później (kilka minut, dni, miesięcy, a nawet lat) od momentu ich pierwszego usłyszenia przez dziecko. W tym przypadku mowa dziecka nie jest związana z kontekstem rozmowy oraz nie ma charakteru komunikacyjnego (np. w czasie lekcji dziecko może nagle zacząć powtarzać słowa usłyszane w sklepie, reklamie telewizyjnej lub też z domu).
Możliwości komunikowania się, nawet w przypadku dzieci, które poprawnie opanowały funkcję mowy, są ograniczone. Pojawiają się trudności w zakresie prowadzenia rozmowy, spontanicznych reakcji konwersacyjnych oraz rozumienia pojęć abstrakcyjnych np. miłości, dobra, zła.
Brak zrozumienia idei zabawy i inne budzące niepokój zachowania
Charakterystyczna dla dzieci z autyzmem jest także niezdolność do spontanicznych zabaw symbolicznych, tzw. "na niby" (np. teraz będziemy piratami) oraz społecznych ukierunkowanych na naśladowanie ludzkich zachowań (np. ja będę mamą, ty będziesz tatą, pobawimy się w rodzinę). Dzieci te nie uczą się różnicować zabawy od rzeczywistości oraz nie rozumieją idei odgrywania ról.
Nieodłączonymi cechami autyzmu są również stereotypowe ruchy ciała, potrzeba niezmienności w otoczeniu, zachowania autostymulacyjne (np. bujanie się, kręcenie w kółko, machanie rękoma) oraz fascynacja poszczególnymi przedmiotami bądź też określoną tematyką rozmów.
U dzieci autystycznych często obserwuje się również problemy ze snem, jedzeniem, zachowania autodestrukcyjne (np. gryzienie się, uderzanie się rękoma o głowę), napady złości i agresji skierowane na otoczenie, nadaktywność oraz reakcje lękowe.
Trudności w zrozumieniu świata dziecka autystycznego oraz przejawiane przez niego problemy powodują kłopoty wychowawcze i zwiększają poziom stresu wszystkich członków rodziny.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz